Ilościowo małe i niepozorne o organizmy, takie jak mikroflora glebowa i owady, tworzą większość różnorodności biologicznej. Jej ochrona powinna uwzględniać wszystkie poziomy różnorodności biologicznej, a nie skupiać się wyłącznie na poszczególnych gatunkach.

Produkcja roślinna prowadzona jest w środowisku zamieszkałym przez liczne oraz różnorodne organizmy i – z zasady – modyfikuje ich liczebność (czy to przez zabiegi ochrony roślin, redukujące liczbę szkodników lub chwastów, czy przez zajęcie dużego obszaru jednym gatunkiem rośliny uprawnej). Rolnictwo – choćby przez swoją skalę – ma duży wpływ na różnorodność biologiczną (bioróżnorodność) terenów rolniczych i przylegających do nich.

Zachowanie bioróżnorodności i tym samym utrzymanie ekologicznych funkcji i procesów jest kluczowe dla rolnictwa i ekosystemów rolniczych, ponieważ zapewnia:

• utrzymanie struktury i żyzności gleby,
• zapylanie upraw,
• obieg składników pokarmowych,
• kontrolę przepływu i dystrybucji wody,
• naturalne mechanizmy kontroli szkodników.

Wszystkie te procesy są utrzymywane dzięki skomplikowanym interakcjom pomiędzy licznymi organizmami (w tym mikroflory gleby, owadów, bakterii, roślin i grzybów) oraz ich interakcjom z różnymi czynnikami abiotycznymi (takimi jak oświetlenie, temperatura, opady i fizyko-chemiczne właściwości gleby).

Utrzymanie bioróżnorodności jest niezbędne do utrzymania ekologicznych funkcji, które zapewniają żyzność i produktywność ekosystemów rolnych.

Integrowana Ochrona Roślin umożliwia uzyskanie plonów o najwyższych wartościach biologicznych i odżywczych oraz bezpiecznych dla zdrowia ludzi i środowiska.

Integrowana Ochrona Roślin to element zrównoważonego rolnictwa. Polega na wykorzystaniu wszystkich dostępnych metod ochrony roślin (agrotechnicznych, fizycznych, biologicznych i chemicznych), w tym naturalnie występujących organizmów pożytecznych. Takie relatywnie elastyczne podejście do stosowania środków ochrony roślin pozwala na ochronę upraw w sposób skuteczny, bezpieczny i zrównoważony.

Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) definiuje Integrowaną Ochronę Roślin jako staranne rozważenie wszystkich dostępnych metod ochrony roślin, a następnie zastosowanie odpowiednich praktyk, które ograniczają zwiększanie się populacji szkodników i jednocześnie utrzymują stosowanie środków ochrony roślin i innych działań na poziomie który jest ekonomicznie uzasadniony, tym samym redukując lub minimalizując ryzyko dla zdrowia ludzkiego i środowiska. Integrowana Ochrona Roślin kładzie nacisk na utrzymanie uprawianych roślin w dobrej kondycji zdrowotnej przy najmniejszym możliwym oddziaływaniu na ekosystemy rolnicze i zachęca do wykorzystywania naturalnie występujących mechanizmów umożliwiających ochronę zdrowia roślin.

Strategia Integrowanej Ochrony Roślin obejmuje trzy główne działania:

1. Zapobieganie rozwojowi szkodliwych organizmów poprzez wybór odpowiednich odmian roślin i metod uprawy.
2. Monitoring upraw pod kątem występowania organizmów szkodliwych i pożytecznych.
3. Ochrona roślin po przekroczeniu progu ekonomicznego zagrożenia dla uprawy.

Obowiązek stosowania zasady Integrowanej Ochrony Roślin nakłada na rolników Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/WE z dnia 21 października 2009 r. oraz rozporządzenie (WE) nr 1107/2009.

Ulotka na temat Integrowanej Ochrony Roślin do pobrania TUTAJ

Środki ochrony roślin nie stanowią niebezpieczeństwa, jeśli stosujemy je prawidłowo.

Z tego względu rolnicy są zobowiązani do przestrzegania szeregu aktów prawnych takich jak ustawa o środkach ochrony roślin, Rozporządzenie 1107/2009 WE oraz innych przepisów prawa. Określają one m.in.:

• szczegółowy sposób postępowania przy stosowaniu i przechowywaniu środków ochrony roślin (w tym przygotowywania do zabiegu ochrony roślin, postępowania z resztkami cieczy użytkowej po zabiegu, postępowania podczas czyszczenia sprzętu przeznaczonego do stosowania środków)
• obowiązek badania stanu technicznego opryskiwacza w Stacji Kontroli Opryskiwaczy oraz kalibracji opryskiwaczy
• wymagania, jakie powinny spełniać miejsca lub obiekty, w których są przechowywane środki ochrony roślin (ustalające m.in. minimalne odległości od określonych miejsc lub obiektów i warunki fizyczne, np. temperaturę otoczenia)
• sposób ostrzegania o zamiarze przeprowadzenia zabiegu z zastosowaniem środków ochrony roślin stwarzającego szczególne zagrożenie dla zdrowia ludzi lub zwierząt lub dla środowiska

Z podstawowymi zasadami stosowania środków ochrony roślin możesz zapoznać się dzięki poradnikowi „Ewidencja Zabiegów Ochrony Roślin – podstawowe zasady stosowania środków ochrony roślin”, który jest do pobrania TUTAJ . Poradnik został opracowany z myślą o użytkownikach środków ochrony roślin prowadzących racjonalną ochronę roślin, w której ograniczono do niezbędnego minimum zużycie środków ochrony i ryzyko zanieczyszczenia środowiska.

Każdy dopuszczony do obrotu i stosowania środek ochrony roślin dopuszczony do obrotu i stosowania środek ochrony roślin zawiera etykietę wraz z zaleceniami producenta dotyczącymi prawidłowego i bezpiecznego stosowania. Zalecenia te są wynikiem wielu lat badań i testów, a przede wszystkim stanowią wymóg obowiązujący prawem. W przypadku zastosowania produktu niezgodnie z etykietą odpowiedzialność za niewłaściwe działania spoczywa na samym stosującym.

Dla przykładu, stosowanie dawek obniżonych może prowadzić do wykształcenia odporności na środki ochrony roślin u organizmów zwalczanych. W związku z tym decyzje o zastosowaniu danego produktu w niższej niż zalecana dawce muszą być podejmowane ze świadomością konsekwencji, na podstawie wiedzy, doświadczenia i obserwacji lub profesjonalnego doradztwa.

Treść etykiety środka ochrony roślin, będąca załącznikiem do pozwolenia na wprowadzenie środka ochrony roślin do obrotu, nakłada na rolnika obowiązek poinformowania przed użyciem środka wszystkich zainteresowanych stron, które mogą być narażone na znoszenie cieczy roboczej i które zwróciły się o taką informację.

Zgodnie z ustawą o śor zabieg z zastosowaniem środków ochrony roślin przeznaczonych dla użytkowników profesjonalnych może być wykonywany przez osoby, które ukończyły odpowiednie szkolenie, tj. szkolenie w zakresie stosowania środków ochrony roślin, doradztwa dotyczącego środków ochrony roślin lub integrowanej produkcji roślin.

Ewidencja zabiegów z wykorzystaniem środków ochrony roślin jest wymogiem ustawowym. Jest także wyrazem troski o zdrowie rolników i konsumentów.

Pamięć ludzka jest zawodna, dlatego zapisywanie podstawowych danych o przeprowadzonych zabiegach ułatwi dobre zaplanowanie działań i lepszy dobór środków ochrony roślin, pasujący do:

• uprawy
• zwalczanych chorób, szkodników i chwastów
• wcześniej wykonanych zabiegów

Zgodnie z Rozporządzeniem 1107/2009 rolnicy są zobowiązani do prowadzenia i przechowywania przez co najmniej 3 lata dokumentacji dotyczącej stosowanych przez nich środków ochrony roślin, zawierającej nazwę środka ochrony roślin, czas zastosowania i zastosowaną dawkę, obszar i uprawy, na których zastosowano środek ochrony roślin. Na żądanie właściwego organu udostępniają oni odpowiednie informacje zawarte w tej dokumentacji. W praktyce oznacza to, że każdy rolnik prowadzi ewidencję zabiegów, która może być przedmiotem kontroli WIORiN.

Pod TYM linkiem znajdziesz proste narzędzie w formie tabeli, które umożliwi Ci prowadzenie ewidencji.

Owady zapylające, w tym pszczoła miodna, są ważnym elementem krajobrazu rolniczego, a ich różnorodność biologiczna zapewnia stabilność tego ekosystemu.

Pszczoły padają ofiarą wielu niekorzystnych zjawisk, np. obecności szkodników i patogenów, skutkom zmiany klimatu, utraty siedlisk oraz niedochowania prawidłowych praktyk rolniczych i pszczelarskich.

Dobrostan zapylaczy jest wspólnym celem nas wszystkich, dlatego zachęcamy rolników, ogrodników i działkowców do przyjęcia dobrych praktyk:

• stosowania ogólnych zaleceń i zasad stosowania środków ochrony roślin (np. dotyczących terminów zabiegów na uprawach kwitnących)
• bezpiecznego i odpowiedzialnego stosowania środków ochrony roślin i niedopuszczania do zanieczyszczeń gleby i wody (co przyczynia się do ochrony życia biologicznego w tychże oraz zachowania ich zdolności do samooczyszczania się)
• wprowadzania pszczoły murarki do sadów
• wysiewania pasów kwietnych roślin nektaro- i pyłkodajnych będących bazą pokarmową dla dzikich zapylaczy, podczas gdy krótko kwitnące uprawy przestaną dostarczać pożytek (mieszanki nasion producenci śor przekazują rolnikom, pszczelarzom i innym zainteresowanym nieodpłatnie)

tworzenia infrastruktury pszczelej (np. hoteli dla pszczół na terenie gospodarstw)

Ochrona środowiska oraz intensywne rolnictwo to zagadnienia nie tylko idące w parze, ale też mogące przynosić korzyści zarówno dla rozwoju różnorodności biologicznej, jak i rentowności gospodarstw rolnych.

Dobrostan zapylaczy jest wspólnym celem nas wszystkich, a szczególną rolę w jego realizacji pełnią pszczelarze i rolnicy. Ich współpraca jest niezbędna do budowy odpowiedzialnego zrównoważonego rolnictwa.

Około 74% pszczelarzy deklaruje współpracę z rolnikami, a 65% z nich ocenia tę współpracę bardzo dobrze. Najczęściej polega ona na umieszczaniu uli przy plantacjach oraz informowaniu pszczelarzy o terminach przeprowadzanych oprysków. Bliska partnerska współpraca pszczelarzy z rolnikami ogranicza czynniki ryzyka zagrażające pszczołom.

Jeśli jesteś rolnikiem:

1. Współpracę z pszczelarzem rozpocznij od sprawdzenia dostępności miejsca dla pasieki w odpowiedniej bliskości do swojego miejsca uprawy i przygotuj odpowiednie drogi zapewniając bezpieczne przewiezienie uli.
2. Stosuj wyłącznie środki ochrony roślin, które są zarejestrowane w Polsce, zgodnie z przeznaczeniem i zasadami integrowanej ochrony roślin.
3. Zanim przystąpisz do pracy ze środkami ochrony roślin dokładnie zapoznaj się z etykietą produktu i zawsze, bezwzględnie przestrzegaj wskazanych tam informacji o terminie prewencji dla pszczół.
4. Jeśli posiadasz uprawy kwitnące, lub na polu lub w jego pobliżu znajdują się kwitnące chwasty, albo rośliny pokryte spadzią, zanim przystąpisz do przygotowania zabiegu ochronnego przeprowadź lustrację plantacji/sadu. Opryski wykonuj po zmroku, po oblocie pszczół.
5. Zwracaj uwagę na technikę oprysku

• zadbaj o stan techniczny i kalibrację opryskiwacza.
• nie zanieczyszczaj wód , takich jak: rowy melioracyjne, zbiorniki śródpolne i inne środkami ochrony roślin, miejsca te mogą być źródłem wody dla zapylaczy
• zapobiegaj znoszeniu cieczy użytkowej, szczególnie na sąsiednie, kwitnące uprawy, a także miejsca, gdzie zapylacze mogą mieć pożytek,
• nie wykonuj zabiegów przy zbyt silnym wietrze

6. Poznaj pobliskich pszczelarzy, porozmawiaj z nimi, opowiedz o pracy jaką musisz wykonać, aby zebrać bezpieczny i zdrowy plon. Zrozumcie wzajemnie swoje potrzeby.
7. Poinformuj sąsiadów pszczelarzy o planowanym zabiegu ochrony roślin.

Jeśli jesteś pszczelarzem:

1. Współpracę z rolnikiem rozpocznij od sprawdzenia dostępności miejsca dla pasieki w odpowiedniej bliskości do miejsca uprawy.
2. Ponieważ pszczelarz odpowiada za szkody wyrządzone przez pszczoły pamiętaj, by:
   1. ule z pszczołami były ustawione co najmniej 10 m od drogi publicznej, budynków mieszkalnych, gospodarczych i inwentarskich, podwórza lub ogrodu; 50 m od autostrad oraz dróg szybkiego ruchu,
   2. ule z pszczołami były ustawione w odległości 3-10 m od wskazanego pola uprawnego były oddzielone przeszkodą o wysokości co najmniej 3 m.
3. Nawiąż kontakt z właściwym ze względu na położenie plantacji powiatowym lekarzem weterynarii. Na wypadek problemów z pszczołami będziesz wiedział, do kogo zgłosić się po pomoc.
4. Poznaj okolicznych rolników, poinformuj ich o korzyściach związanych z działalnością pszczoły miodnej. Ustalcie sposób wymiany informacji dotyczących umiejscowienia uli i planowanych zabiegów ochrony roślin. Pamiętaj, że zabiegi ochrony roślin, jeśli będą wykonywane zgodnie z prawem, są bezpieczne dla pszczół.

Poznaj przykład dobrej współpracy pszczelarza i sadownika – pana Tomasza i pana Emila:

W Polsce najważniejszym zapylaczem roślin uprawnych jest pszczoła miodna, która zapyla 15 gatunków drzew owocowych i krzewów, około 60 gatunków warzyw oraz 50 gatunków polowych roślin uprawnych.

Pszczoły, jak i pozostałe owady zapylające, odgrywają istotną rolę w ekosystemie. Ich najważniejszą pracą jest zapylanie roślin. Życie pszczoły jest bardzo ciekawe i pełne wyzwań. Aby przybliżyć wszystkim (dużym i małym) jak wygląda dzień z życia pszczoły miodnej, wraz z Instytutem Ogrodnictwa w Skierniewicach przygotowaliśmy serię trzech wideografik, których bohaterką jest pszczoła Kaja:

Z każdym rokiem populacja pszczół miodnych w Polsce wzrasta o ok. 3%. Obecnie mamy ok. 1,68 mln rodzin pszczelich. W Polsce występuje niemal optymalne zagęszczenie pszczół, gdzie na 1 km² przypada pięć rodzin pszczelich. Wtedy wszystkie owady mają dostęp do odpowiedniej ilości pożytku.

Latem rodzina pszczela liczy ok. 60 tys. pszczół, natomiast zimą jej liczebność zmniejsza się do zaledwie 15 tys. W ulu zimuje tylko tyle pszczół, aby na wiosnę rodzina mogła się odbudować. Oprócz pszczół robotnic, pszczelą rodzinę tworzy także królowa oraz trutnie. Królowa żyje nawet pięć lat i jest dwa razy większa niż pszczoła robotnica. Trutnie natomiast stanowią zaledwie 3-4% populacji, a ich głównym zadaniem jest zapłodnić królową.

Pszczoły miodne to jedne z najbardziej zapracowanych zwierząt gospodarskich jakie znamy! Żyją przez 40 dni. Pierwszą połowę życia spędzają w ulu, sprzątając, karmiąc i opiekując się młodszymi osobnikami, budując i naprawiając plastry, a także chroniąc ul przed intruzami. Przez kolejne 20 dni zbierają pyłek i nektar. Pracują przez ok. 12 godzin dziennie, wykonując ponad 10 lotów i odwiedzając nawet kilkaset kwiatów. Unoszą pyłek, który może stanowić nawet 1/5 ich wagi. Zdarza się, że pomiędzy jednym a drugim kwiatem zgubią trochę uzbieranego pyłku − w ten sposób zapylają kwiaty. To dzięki ich pracy rolnicy zbierają większe plony, a pszczelarze – miód i inne pszczele produkty. Jedna pszczoła w ciągu całego swojego życia produkuje kilka łyżeczek miodu. Na kilogram miodu, pszczela rodzina pracuje cały dzień, aby rocznie wyprodukować go nawet 90 kg, z czego ok. 20 kg pobierają pszczelarze.

Pszczoły, trzmiele oraz inne owady pełnią jedną z najważniejszych funkcji w środowisku – zapylają rośliny. Ich praca nie tylko dostarcza pokarm dzikim zwierzętom, zapewniając stabilność ekosystemu, ale także wpływa na wzrost wielkości i jakości plonów rolnych.

Pszczoły padają ofiarą wielu niekorzystnych zjawisk, np. obecności szkodników i chorób, utraty siedlisk, następstwom zmiany klimatu oraz niedochowania prawidłowych praktyk rolniczych i pszczelarskich. W Polsce główną przyczyną ginięcia pszczół jest warroza – choroba wywoływana przez pasożytniczego roztocza. Z kolei w okresie wczesno wiosennym dochodzi do tzw. strat zimowych spowodowanych przymrozkami, a czasem – brakiem wystarczających zapasów pokarmu w ulach. Coroczne badania pokazują, że zatrucia spowodowane nieprawidłowym wykonaniem oprysków stanowią ok. 1% przypadków ginięcia pszczół. Natomiast jedną z najczęstszych przyczyn tzw. upadków rodzin pszczelich są wirusy i pasożyty.

Pod TYM linkiem znajdziesz ulotkę z najważniejszymi informacjami na temat pszczół.

W niektórych okresach, np. po zakończenia kwitnienia lip lub w czasie suszy, pszczoły nie mają dostępu do odpowiedniej ilości nektaru. Dodatkowo, nie lubią monotonii − aby móc wykonywać swoją pracę, potrzebują pokarmu, który stanowi mieszaninę pyłków i nektarów różnych roślin. Dlatego pszczelarze muszą zapewnić pszczołom zróżnicowane źródła pokarmu, w odpowiedniej ilości, przez cały rok.

Każdy z nas może wspierać owady zapylające „bez lipy”, to znaczy prawdziwymi, mądrymi działaniami dostosowanymi do potrzeb owadów. Owady wypierane przez człowieka ze swych naturalnych siedlisk potrzebują pokarmu i schronienia. Więc na początek wystarczy że posadzisz lub posiejesz miododajne rośliny, wybierając je tak, aby kwitły przez cały sezon.

Rośliny miododajne, które możesz zasadzić w swoim ogrodzie to na przykład popularne zioła takie jak bazylia, kocimiętka, lawenda, melisa, mięta, szałwia, tymianek, werbena czy wrzos. Uważane za chwasty mniszek lekarski (popularnie zwany mleczem) i koniczyna to także rośliny miododajne. Nawet niepozorna wierzba której kotki wiosną pokrywają się pyłkiem jest świetnym pożywieniem dla pszczół które na początku roku szczególnie potrzebują źródeł białka.

Pokaż ja pomagasz pszczołom i innym zapylaczom dołączając do naszego wydarzenia na Facebooku i publikując zdjęcia w mediach społecznościowych z #PomagamyPszczołomBezLipy